NGƯỜI Ở CỬA SÔNG
“Như suối đổ vào sông,
sông đổ ra bể..”
I-li-a Ê-Ren-Bua
I.
Cửa
sông đây, cửa bể cũng là đây
Cửa sông xòe như bàn tay
Đan tấm lưới xanh vòng trái đất
Anh đã sống bên em nhiều nhất
Nhưng chưa bao giờ anh nắm tay em
Đi ngược lên phía cội, phía nguồn
Hỏi cho ra nước đâu nhiều thế?
●
Nếu là nước sinh con
từ cửa bể
Thì cử sông đây, cửa bể cũng là đây
Thảng một tiếng gà thông thống trời mây
Nơi cửa sông đêm ngắn hơn ngày
Dù lịch nước vẫn lên tròn một tháng
Anh đã thức bên em nhiều đêm suốt sáng
Sao chúng mình chẳng thể nhận ra:
Nơi cửa sông con nước bò qua
Ngoài cửa bể nước có vơi đâu nhỉ?
●
Nếu là nước sinh con
từ cửa bể
Thì cửa sông đây cửa bể cũng là đây
Con nước ròng, con nước lại sinh ngay.
Ngày đầu ra khơi, hai chúng mình đều say
Say màu nắng và say màu nước
Nắng hoàng hôm tím màu hẹn ước
Nắng buổi mai sắc liếc mái chèo
Nắng buổi trưa đỏ lửa bếp nghèo
Nắng còn sào dẹo xiên mắt lưới
Ngỡ là nắng tràn qua từ bóng tối
Nên chúng mình quên đội nón cho nhau
Quên một lần, vẫn không nhớ lần sau
Để nắng đậu vào tay đập khẽ:
●
Nắng cửa sông ấy cũng
là nắng bể
vì cửa sông đây cửa bể cũng là đây
hồng hôn mưa, bình minh lên đầy.
II.
Nắng
và nước
Nơi cửa sông chúng mình chia tay
Anh đi xa, cửa sông còn để mở
Em nhớ khép, hễ tối trời tắt lửa
Để anh đi mang nước về nguồn
(Ý nguyện này đâu riêng của chúng mình?)
Và trả nắng đến tầm cao nguyên thủy
Bởi là nắng, anh nguyện làm nắng bể
Uống nước nguồn, anh uống nước nguồn sông.
Anh đã tắt qua những tháng nắng mùa khô mênh mông
Nắng trên đầu héo cong vành mũ
Những tháng nắng mùa khô hong khén niềm ấp ủ
Anh được về tắm mát cửa sông em
Trong dòng yêu, cọ sạch nỗi truân chuyên…
Anh gập ngang những mùa mưa và rộng vừa mềm
Bỏ vào ba-lô-cóc
Những mùa mưa, gói lại thành đùm bộc
Mở ra thành thương yêu
Những mùa mưa xối xả tiếng cóc kêu
Làm khát cháy trong anh từng giọt nắng
Những giọt nắng vẫn lên men rất đậm
Và trong mắt em. Nơi cửa sông.
Nửa đời anh vục trong nguồn nước thiêng
Nửa còn lại dầm om trong nắng
Để làm một mái chèo hai mươi năm đằng đằng
Từ Cà Mau bơi đến bắt Cửa Tùng
Làm một thân cây đước Cửa Hàm Luông
Đất sụt lở, gió xô nghiêng, vẫn thẳng
Làm hạt cát của Bạch Đằng trầm lắng
Chỉ nghe tên, giặc giã thảy còn run
Làm hòn than dầu dãi nắng Cửa Ông
Cho cắm cứng lòng anh thành vỉa
Làm hạt muối cửa Sa Huỳnh nắng lóa
Nêm ngọt nồi cá nhạt canh chua
Làm cọng xơ tết nên mảng dây dừa
Neo đứng mũi con tàu vùng Cửa Đại
(… Và làm một nhành hương,
cháy không thành ngọn khói, thắp bên mồ
bao
đồng đội thân quen)
III.
Những
bàn tay
Nơi cửa sông chúng mình vui gặp lại
Gặp cái nắng cười tươi trên môi em hồ hởi
Đứng soi gương trong nước mắt em cười
(Giọt nắng này anh gom ở nơi nơi
Nước hóa đá chân cầu em trụ lại)
Giờ ta sống bên nhau, một tay chèo, tay lưới
Tay vục gầu, tay đổ nước sáng đêm
Bàn tay này biết mổ mực, bóc tôm
Bàn tay nữa biết đóng thuyền, sửa máy
Tay bỏ muối cho cá ươn nên vậy
Tay lấy màu cho nước mắm thêm ngon
Bàn tay anh khuân đạm, bốc than
Bàn tay em lại xe gon dệt thảm…
Những bàn tay, hua vào đêm, đêm sáng
Chém vào nước, nước sôi
Những bàn tay cần mẫn của đời
Những bàn tay làm nhiều hơn nói
IV.
Một
chút với em
Người ở cửa sông, như anh đây, lạ lắm
Thường ở trần, kể cả lúc làm duyên
Nói rõ to, dù sóng gió bình yên
Bước trên đất, dáng đi như chạy
Ngồi trên thuyền, vẫn quen nhìn tận đáy
Đã yêu ai, yêu chín cả người…
Nói để em biết thế, cửa sông ơi!
LỤY CÂU CA DAO
Sông Lam trong đục
biết rồi
Bên lở thì đục, bên
bồi thì trong
Đò đấy đò phải sang
sông
Ai người lỡ bước rồi
không kịp đò
Câu hò ví dặm đi mô
Để thương để nhớ đôi
bờ, hò ơi!
Giận thương chuyện cũ
xa rồi
Câu giận nói ngược là
lời câu thương
Hỡi ai buôn bán ngược
Lường
Có mang muối mặn lên
ngàn xa xăm
Muối thường mặn đến ba
năm
Trông chừng nhạt muối
mà thăm đường về
Gừng cay chi lắm mà
chê
Giỏi cay chín tháng
hấn hề gì đâu
Yêu quê, lụy câu ca
dao
Yêu người, anh phải
lụy vào tình ca.
BÊN LỞ - BÊN BỒI
Anh đã đi qua những
dòng sông rất xa
Giờ neo lại giữa một
dòng sông nhớ
Xin được hỏi cả bên
bồi bên lở:
Con thuyền anh neo đạu
bến em chăng?
Con sông này là con
sông rất xanh
Dù tuổi tác sông đâu
còn trẻ nữa
Thế mới biết giữa bên
bồi bên lở
Là dòng yêu xuôi chảy
một tình anh
Chuyện người xưa mượn
câu ví câu von
Cho mận hỏi, đào thưa
tình tứ lắm
Chuyện chúng mình xem
ra chiều luẩn quẩn:
●
Lở bên đây, bên ấy có
bồi không?
●
Vuông nơi này, nơi ấy
có tròn không?
ĐIỂM MỪNG
Có cái Tết trôi nhanh
trên chiếu bạc
Đỏ và đen xoay tít mắt
người chơi
Rồi tôi đói – tha
phương phiêu bạt
Ngửa tay xin không đủ
nắm hơi người.
Tôi đã thức qua nhiều
đêm ba mươi
Để mồng Một đón Tết về
đầu ngõ
Tôi lướt hết những ngõ
to lối nhỏ
Không có ngõ cho riêng
mình đón Tết, người ơi!
Riêng Tết này tôi vẫn
đơn côi
Nhưng tôi không ngửa
tay để xin đời
Tôi xin sống trọn tình
cùng đất nước
Trải chiếu hoa, rộng
đóng bao người
Mùa xuân ơi, khi đất
nước đổi thay
Người nấn ná, dùng
dằng đầu ngõ
Như chợ hao trai dài
bao mặt phố
Điểm mừng này đậu
trước ngõ nhà tôi.
NẾU EM LÀ CON GÁI
Nếu em là con gái
Anh đã là con trai
Em thâm trầm ít nói
Cháy lòng anh em ơi
Em như là chia đôi
Nửa thương và nửa giận
Nửa thương anh muốn
nhận
Nửa giận em muốn trao
Cho ngày trong gần
nhau
Nào có vơi nỗi giận
Cho ngày trong xa vắng
Đong đầy thêm niềm
thương
Để nỗi giận sau lưng
Và niềm thương trước
mặt
Trái tim thương có mắt
Con mắt giận biết nhìn
Bởi là đời sinh em
Còn sinh ra anh nữa
Anh thương anh mở cửa
Em giận nhớ cài then
Đời dịu ngọt sinh em
Cho thâm trầm con gái
Để anh không ngần ngại
Cứ nói lời con trai.
NÓI NGƯỢC
Con gái quê mình nói
ngược nghe hay lạ:
“Em nỏ mô!” – là ứng ý
đến nhất rồi.
Lúc ngọt ngào và đằm
thắm lứa đôi:
“Kệ anh đó” – là hai
lần hạnh phúc.
CHỨC GIÁM ĐỐC
Có là điêm mới biền nó
thành vua
Cái ngôi báu khong
dung người vị kỷ
Chức giám đốc chỉ
vuông tròn chiếc ghế
Áo bào đâu che lấp chỗ
sống thừa.
Tôi xin làm nguyên vẹn
một công nhân
Áo kín cúc, quần dằn
vải phụ
Những đường may xoáy hình
tim rất rõ
Mặc với đời không một
chút phân vân.
Tôi đã làm thực thụ
một công nhân
Loong cơm nguội đứng
ăn bên máy
Giữa bốn bề có bộn bề
thật đấy
Máy chạy rồi mọi thứ
dẹp sang bên.
Tôi là người thay họ
đứng tên
Trong sản phẩm cho đời
đặt giá
Ước mơ họ chớ đem con
dấu nhớ
Bôi mực vào cứ thế đè
lên.
Dấu tên tôi dù khắc
nổi hay chìm
Một nét bút ký nghiên
hay thẳng
Máu tim họ đã hòa ra
đỏ đậm
Xin là người cầm dấu
dám nào quên.
Con dấu nào chẳng có
một tên riêng
Chức giám đốc thường
khắc thành dấu đỏ
Nhưng địa chỉ của tôi
không ở đó
Tôi đã hóa thân làm
mực đời in.
NỖI NIỀM BA
Với con ngày đầu dạy
văn
Ba vì học không đến
nơi
Ăn không nên đọi, nói
lời không nên
Câu thơ nghiêng xuống
từng đêm
Bảnh ra thơ đã thẳng
đường đi đau
Bàn bè người trước,
người sau
Lên quyền lên chức,
nhà cao ngõ dài
Mẹ con thi thoảng ngậm
ngùi
Còn ba thi thoảng thở
dài trách thân.
Đưa con đến lớp dạy
văn
Con đường thì ngắn,
nỗi gần niềm xa
Xa từ xa lắc xa lơ
Xưa chưa đến được bây
giờ còn xa
Xa như tiếng hạc bay
qua
Non non nước nước
thoáng xa mây trời
Xa như cái dậu mồng
tơi
Một người đến đó, bỏ
rơi một người
Ba vì học không đến
nơi
Bây giờ bạc tóc mà
người chưa nên.
CÁI GIÁ MŨ
Cái giá mũ phòng tôi
bạn nhé
Ngày lại ngày ngước
hỏi tôi lặng lẽ
Dáng đanh đanh như
buộc phải trả lời:
●
Người làm chi trên
chiếc ghế ngươi ngồi?
Như hôm qua nó quắc
mắt nhìn tôi
(Ra nó đứng thay đời
lên câu hỏi)
●
Với cấp dưới, ngươi
vênh vang đòi hỏi?
●
Với người trên, người
nói ngọt, cho ngươi?
Như hôm nay nó rung
một nụ cười
Nhìn chiếc mũ còn dính
nguyên dầu mỡ
●
Ngươi đã đến và đứng
bên người thợ
Sao ngươi không vì họ
làm vui?
Và ngày mai… cái giá
mũ phòng tôi
Vẫn đứng đó thay đời
ra câu hỏi
Nếu tôi vẫn không nhận
ra tội lỗi
Tôi vì tôi ram cháy
chỗ tôi ngồi.
THUYỀN VÀ BIỂN
Em ơi em, em có nhớ
chăng em
Cái buổi ấy đùa nhau
cùng vượt biển
Có hay đâu chuyện bất
ngờ xảy đến:
Anh là thuyền mong đến
bến bờ em.
Thuyền anh đi sông
nước chẳng bình yên
Đằng trước đằng sau
dập dềnh muôn ngọn sóng
Con sóng lớn là tình
yêu anh cháy bỏng
Dâng càng cao ngã lòng
bến thêm đau.
Con sóng vừa là nỗi
nhớ xôn xao
Mùa gió chướng cho bến
thuyền vời vợi
Con sóng nhỏ là niềm
nau mong đợi.
Như lăn tăn giữa em
bến với thuyền anh.
Thuyền những mong cặp
bến yên lành
Nhưng sợ gió thổi từ
bên bến tới
Thuyền muốn ngã vào
lòng tay bến đợi
Nói câu yêu, câu quý,
câu thương.
Là câu yêu nếm mặ môi
em
Là câu quý vồ về lòng
bến
Rất ngọt ngào là lời
câu thương mến
Em ơi em, bến có đợi
thuyền không?
Thuyền xa bờ một giải
mênh mông
Xanh ngăn ngắt nối
nhịp cầu thương nhớ
Bến xa thuyền thổi cho
nó buồm gió
Thuyền xa bờ dầm ngủ
mặt nước êm
Ngọn gió nào thổi đến
vuốt ve em
Là ngọn gió từ lòng
thuyền về với bến
Mặt nước nào nông sâu
thuyền đến
Đều chảy từ lóng bến
chảy sang
Giữa chúng mình nếu có
áng mây giăng
Con chim nhạn líu lo
câu nhắn gửi.
Nếu là biến, em ơi em
hãy đợi
Anh là thuyền, mong
đến bến bờ em.
HAI MÀU ÁO
Ba tôi làm giám đốc
Một nhà máy quy mô
Người từng quen đạm
bạc, đơn sơ
Trên giá ao treo hai
tấm áo
Hai tấm ao như may
chung một mẫu
Nhuộm màu riêng, con
dễ nhận thôi:
Cái nhuộm màu cây cỏ
non tươi
Ba mặc nó, giành về
cho đất
Một cái nhuộm màu xanh
ánh théo
Cứ trông ba cứng cáp
con người.
Tấm áo kia ba mặc
nhiều rồi
Cái ve áo lộn đến hai
lần chỉ
Nhưng ở nơi gắn ngôi
sao chiến sỹ
Vần rành rành dấu vết
chưa phai.
Tấm áo này ba tôi mới
mặc thôi
Vết dầu mỡ thơm thơm
mùi máy
Một mùi thơm làm xanh
niềm tin cậy
Như ba đi và đến giữa
bao người.
Tấm áo nào ba thích
mặc ba ơi?
Kia áo lính và đây áo
thợ
Sao ba lại treo chung
một chỗ
Muốn yêu ba con yêu cả
hai người.
Hai màu xanh làm đẹp
một ba tôi
(Đời quen gọi là màu
xây màu chống)
Điều phải thắng – ba
mặc nguyên áo lính
Việc cần xây đậm màu
áo công nhân.
Ở đâu đâu không ít
tiếng thì thầm
Giỏi đánh giặc nhưng
kém làm kinh tế
Hai màu áo ba đổi thay
như thế
Phải chi ba im lặng để
thay lời.
Con thương ba vất vả
đã hai đời
Hai màu tóc, cũng đã
hai màu áo
Con thấm thía cuộc đời
ba chiến đấu
Để đời con tất cả được
nhân đôi.
ANH EM RUỘT
Hai anh em vừa gặp
nhau trên phố
Mà mắt anh khóc đỏ tự
bao giờ
Mà mắt em chợt như
chiếc bánh đa
Vừa thiếu lửa vừa
thiếu tay quạt, thổi.
Đề bù lại, em luôn mồm
gọi hỏi:
●
Anh ơi anh, ba có nhớ
em không?...
Để người anh khịt mũi
nói âm âm:
●
Mẹ có khỏe… và em có
còn dậy muộn?...
Rồi bỗng dưng, giữa
bao nhiêu người lớn
Òa vào nhau cùng khóc
rỉ ri…
●
Nào anh xin, thôi em
hãy nín đi!...
●
Kệ anh đó, ai bảo anh
khóc trước?...
Và hai đứa chia tay
nhau lạnh ngắt
Làm như là chúng không
biết gì nhau
Rồi như là không hẹn
gặp lần sau
Để đến nỗi
Bây giờ chúng chưa
biết nhà nhau
CÓ MỘT THÁNG MƯỜI VIẾT
HOA
Có một tháng Mười chưa
trôi qua trong tôi
Niềm ân ái nặng tình
anh nghĩa chị
Tháng Mười này trôi
qua không lặng lẽ
Đại bác xoay nòng
tiếng xé vào tôi.
Tháng Mười viết hao
I-Lích vẫn cười
Trong giấc ngủ, nồng
nàn nheo khóe mắt
Tháng Mười này ai nẩy
viên đạn lạc
Nhằm theo chim báo bão
phía sông Đông.
Tôi sinh ra trên dải
đất sông Hồng
Lời truyền thuyết:
tháng Mười nước đỏ
Hạt phù sa muốn chảy
về phía đó
Hòa êm đềm vào Đa-Nuýp
xanh.
18-10-1993
BÀN TAY ÚP VÀ NGỬA
Có nhứng lúc bàn tay
ra để ngửa
Ngừa tay nâng, tay đỡ
Ngửa cơi trầu, chén
nước mời nhau
Dang ngửa tay ngửa cửa
đón khách vào.
Nếu ta có ngửa tay đón
con đi chập chững
Thì cũng giống ngửa
tay nâng hạ tầm khẩu súng
Bởi ngửa tay ra là
giải tỏ nỗi niềm riêng
Như ngửa áo để thơ
ngửa nón trông nghiêng…
Để còn lại là bàn tay
lật úp
Bởi cuộc sống còn có
cày có cuốc
Có câu thơ, khẩu súng
bên nhau
Nên buổi mới phôi thai
tay đã úp bên đầu…
Nghĩa là đời có úp
ngửa bàn tay
Tay tần tảo cam go và
xoay xở
Nhưng không có những
bàn tay tráo trở:
Tốt úp mình, xấu ngửa
cho ai.
MỘT CHÚT GIỮA BIỂN
TRỜI
Một chút nữa mênh mông
trời biển giăng màn
Gió về sập cửa, sóng
cài then
Con cá tìm mồi – cá
phát dạ quang
Con cua đi mò – con
cua bò ngang
Nhỏ nhoi nghìn vạn
ngọn đèn
Săm soi trong từng
khoảnh nước
Chừng mong tìm ra dấu
vết
Chân trời góc biển dồn
lên.
Cầu vồng có tuổi triệu
năm
Ngưu Lang – Chức Nữ
ngày rằm mưa ngâu
Sao không đến đó tìm
nhau
Mà cùng sùi sụt cậy
sao Ngân Hà?
Ngẫm từ trời biển mà
ra
Cái to cái nhỏ khéo là
chiều nhau
ĐÔI MẮT THUYỂN
Tô xong đôi mắt cho
thuyền
Anh công nhân mơ màng
về biển
Anh thấy cá ở ô năm, ô
chín
Bơi ngược dòng sà vào
lưới giã đôi.
Anh say cái màu xanh
mười bảy sải khơi
In bóng cá đi ngời đáy
nước
Có con chim ngang trời
kêu đánh chiếp
Rồi vội vàng tìm bạn
phía hoàng hôn.
Viền đậm thêm cho đôi
mắt một nét sơn
Anh tầm lượng cự ly
tầm mắt:
Mấy dặm rạo, mắt nhìn
thấy giặc?
Sương mù giăng, cửa
lạch bao xa?
Mống Tây sầm mắt hoa
cà
Mắt nhìn thấy bóng
chim báo bão.
Ôi đôi mắt ta pha sơn
vạch dấu
Giờ đăm đăm nhìn hướng
biển khơi
Đôi mắt thuyền như mắt
người yêu dấu
Nói dùm ta bao chuyện
không lời…
1969.
KHÔNG ĐỀ
Chớm dừng xe, anh nhìn
về phía ấy
Cái giếng đầu hồi,
nước có cạn không
Thềm xi măng rêu phủ
xanh um
Em cẩn thận e chừng
trượt ngã…
Cái dây gàu của nhà em
ngắn quá
Cúi gập mình tức ngực
đấy nhé em.
Phòng anh đây, phòng
em kế bên
Vẫn kiếm cớ sang em
mỗi lúc:
●
Nào làm ơn cho xin
ngòi mực…
●
Gì gì ơi máy tính đâu
rồi?
Thời gian trôi duyên
cớ vẫn không trôi
Cho ai biết, ai cười,
ai xấu hổ.
Khách đến phòng anh
lúc nào cũng có
Hầu như là khách ấy không
quen
Cửa phòng anh lúc nào
cũng mở
Gần như là riêng đợi
khách là em!
XIN LĨNH THÊM PHẦN ĐẠN
Thưa đồng chí Bí thư
chi bộ!
Tôi còn biết nói gì
hơn được nữa:
Khi nhà tôi giặc đốt
trụi rồi
Thằng bé sau cùng cháy
lẫn với đồ chơi!
Ngay như lá thư của đứa
con gái nhỏ
(Ôi, tay cháu viết
thư, nhưng mượn chân người đi bỏ)
Đã nói dùm tôi mọi nỗi
vân vi
Tiếng gọi lên đường
đang giục bước tôi đi.
Xin đồng chí hãy cho
tôi phần đạn
Của Cha tôi bắn dở năm
nào
Của Con tôi sẽ bắn mai
sau
Để nhằm thẳng quân
thù…
Tôi bắn!
1969
HAI MỘT NỬA
Nửa chân thật giữ
nguyên thề ước cũ
Nửa phũ phàng dứt bỏ
hẹn hò xưa
Là con sóng tự chia
làm hai nửa
Nửa rút ra khơi, nửa ở
lại bến bờ
Nửa ngoài ấy to thuyền
nên lớn sóng
Giữa mênh mông biết
chi đến bến bờ
Nửa trong này gồng
mình lên chịu đựng
Để một đời gặm nhắm
mối tình xưa…
Một nửa ấy không hẹn
ngày quay lại
Làm bến bờ lồi lõm
những vết đau
Làm bạc đầu một nửa
này ở lại
Càng oằn lưng muốn
khỏa – lại càng sâu!
Hai một nửa sao lại
không bằng một?
Vẽ vời chi hai nửa những
chia ly?
Xin cứ hiểu điều đơn
giản nhất:
Một vẹn toàn hơn vạn
nửa phân chia!
TẮM BIỂN
Con sóng nào cũng sàm
sỡ thế mà thôi
Gìn giữ mấy vẫn buông
tuồng háo hức
Sóng khỏa tuột thói
trái ngang, khuất tất
Để mơn man ve vuốt đến
mê người.
Sóng ở đâu vẫn một
duộc ấy thôi
Chỉ còn nước trăng
trong và thanh khiết
Tôi thành thật trước
đậm đà cơn khát
Sàm sỡ đi cho được
biển yêu hơn.
